Duurzaam?

door Peter Malaise

Het is meer dan tijd om ook het Nederlandse taalgebied – dat binnen Europa toch zo’n 22 miljoen zielen telt – wakker te schudden op het vlak van duurzame ontwikkeling.

Het begint al met deze term: duurzame ontwikkeling, duurzame producten, waarschijnlijk het meest misbruikte adjectief van het laatste decennium. In het Nederlands heeft duurzaam een dubbele betekenis gekregen: het verwijst zowel naar een fysische karakteristiek van het product in kwestie (het is degelijk en gaat lang mee) als naar een hoedanigheid van zijn ontstaanstraject. In dat laatste geval is bij de keuze van grondstoffen en van transformatieprocessen een veel striktere lijn gevolgd dan bij reguliere producten. Bij die keuzes zijn de principes van duurzame ontwikkeling toegepast, zoals die voor het eerst in het rapport-Brundtland van 1987 uitvoerig zijn beschreven.

Nu heeft het Engels voor die twee verschillende beginselen ook twéé verschillende termen: een bepaalde koffiekop is durable omdat ze lang meegaat, maar ze is niet sustainable omdat ze uit PVC is gemaakt. In het Nederlands gebruiken we twee keer: duurzaam. En daar wordt door geslepen producenten en handelaars duchtig misbruik van gemaakt.

Ik ga dit onzorgvuldig taalgebruik uiteraard niet op mijn eentje veranderen, maar ik kan het wel aan de kaak stellen; wat ik dan ook al járen doe, telkens ik daartoe de kans krijg. Ik heb zelfs een nieuwe Nederlandse term bedacht om het verschil tussen die twee beginselen goed duidelijk te maken. We houden de term duurzaam om de degelijkheid van het product te onderlijnen – dat hebben we al decennia lang gedaan – maar we voeren de nieuwe term bestendigbaarheid in. Dat is een quasi letterlijke hertaling van het Engelse sustainability. Als een product zó gemaakt is dat het toekomstige generaties niet van grondstoffen of energie berooft en hen niet opzadelt met bergen afval, dan kan het naar de toekomst toe bestendigd worden, het is bestendigbaar. Dat staat los van het feit of het product ook duurzaam is: een koffiebeker uit gerecycleerd karton kan bestendigbaar zijn, maar zal maar beperkt duurzaam zijn – en daar is natuurlijk in dit geval niets mis mee.

Moet het nu allemaal zo moeilijk gemaakt worden? Dat is de vraag die ik regelmatig krijg bij conversaties rond dit thema. Mijn antwoord is dan steeds: het is niet moeilijk, maar complex. De maatschappelijke context waarin wij leven is complex en de oplossingen die je bedenkt moeten ook met die complexiteit rekening houden willen ze enige maatschappelijke relevantie hebben. We kunnen er ons dus niet van af maken met de stelling dat het allemaal simpel moet zijn.

Het gaat dus niet om moeilijke, dure en onbegrijpelijke processen met al even onbegrijpelijke namen, maar – naar mijn ervaring – héél dikwijls om voldoende feitenkennis en gezond boerenverstand. Die zijn we onderweg naar ons tijdsgewricht écht wel kwijtgespeeld.

Bestendigbare ontwikkeling en producten die volgens zulke principes ontwikkeld werden zijn daarom geen speeltje voor wereldvreemde idealisten, maar blote noodzaak voor eenieder, arm of rijk, waar dan ook op de planeet. We kunnen het ons gewoon niet meer permitteren om het anders te doen.

Leave a Reply